Kraljic-matrix: inkoopportfolio

Wat is een Kraljic-matrix?

Een Kraljic-matrix is een inkoopmodel dat wordt gebruikt om de inkoopstrategie per in te kopen product te bepalen. Daarnaast krijgt een organisatie door het gebruik van dit inkoopmodel beter inzicht in het leveranciersmanagement: het wordt duidelijk met welke leverancier welke relatie moet worden opgebouwd en wanneer risico’s gespreid moeten worden. De Kraljic-matrix is in 1983 ontwikkeld door Peter Kraljic.

Inhoudsopgave

De Kraljic-matrix

In onderstaande afbeelding is de Kraljic-matrix weergegeven.

Dimensies van de Kraljic-matrix

De Kraljic-matrix classificeert producten op twee dimensies, namelijk:

1. Financiële impact op het bedrijfsresultaat;
2. Het toeleveringsrisico. 

Financiële impact

De invloed op het financieel resultaat wordt op de verticale as van de Kraljic-matrix weergegeven. Deze as ziet op de mate waar de kosten van producten en diensten invloed hebben op het financieel resultaat van een organisatie. De vereenvoudigde vraag die hierbij gesteld kan worden is: ‘Wat is de invloed op de totale kosten van mijn organisatie als de prijzen van dit product gaan stijgen?’. 

Toeleveringsrisico

Het toeleveringsrisico wordt op de horizontale as van de Kraljic-matrix weergegeven. Het toeleveringsrisico ziet op de verkrijgbaarheid van het product. Hierbij valt te denken aan de hoeveelheid leveranciers die het product zouden kunnen leveren, de mate waarin materialen beschikbaar zijn etcetera. 

De 4 kwadranten van de Kraljic-matrix

Het in te kopen product (of de dienst) wordt beoordeeld op de twee indicatoren op de assen, namelijk de financiële impact en het toeleveringsrisico. Aan de hand van die beoordeling wordt het product geplaatst in één van de vier kwadranten. Op basis van dat kwadrant kan de inkoopstrategie voor het betreffende product worden bepaald. De vier kwadranten zijn als volgt:

1. Hefboomproducten
2. Strategische producten
3. Routineproducten
4. Knelpuntproducten

Hefboomproducten

Het eerste kwadrant van de Kraljic-matrix betreft hefboomproducten. Hefboomproducten zijn producten waarvan de kosten hoog zijn en een relatief hoog aandeel in de inkoopomzet in beslag nemen. Hierdoor is de financiële impact hoog. Het toeleveringsrisico van hefboomproducten is laag, omdat hefboomproducten bij meerdere leveranciers te verkrijgen zijn.  

Voorbeelden van hefboomproducten: 

• Transport
• Uitzendkrachten 
• veel voorkomende grondstoffen 

Inkoopstrategie bij hefboomproducten

Als inkoper heb je de ruimte om te onderhandelen, omdat hefboomproducten gemakkelijk kunnen worden vervangen door een ander product. Het kan verstandig zijn om grotere volumes in te kopen, tegen betere prijzen. Leveranciers zijn voor elkaar in te wisselen zodra een andere leverancier betere prijzen of voorwaarden biedt. 

Aanbevolen contractvorm voor hefboomproducten 

Standaardcontracten (overeenkomst volgens een bepaald format) en inkoopvoorwaarden volstaan bij hefboomproducten. Aandachtspunt is dat de looptijd van het contract beperkt zal zijn. Daarnaast is het verstandig om in de overeenkomst bepalingen op te nemen die het mogelijk maken om de overeenkomst tussentijds te beëindigen, zonder dat daar extra kosten voor de inkopende organisatie aan verbonden zijn. Immers, de organisatie wil – zoals hierboven is beschreven – kunnen wisselen van leverancier als ergens betere prijzen of voorwaarden worden geboden. 

Strategische producten

Het tweede kwadrant van de Kraljic-matrix betreft strategische producten. De kosten van strategische producten zijn hoog en hebben daardoor hoog invloed op het financieel resultaat van de organisatie. Kleine prijsveranderingen of kosten wijzigingen werken door in de kostprijs. Het toeleveringsrisico van strategische producten is hoog, omdat deze slechts bij een beperkt aantal leveranciers verkregen kunnen worden.

Voorbeelden van strategische producten:

• Schaarse grondstoffen
• Speciaal ontwikkelde software

Inkoopstrategie bij strategische producten

Als het gaat om strategische producten is het van belang toe te werken naar een partnerschap (een langdurige relatie), waarbij sprake is van wederzijds zakelijk vertrouwen en een wederzijdse afhankelijkheid. 

Aanbevolen contractvorm voor strategische producten

Bij strategische producten is sprake van maatwerk-contracten, waarbij geheel wordt toegeschreven op het te verwerven product of dienst. Er kan worden verwezen naar de inkoopvoorwaarden. Bij het opstellen van het contract moeten materiedeskundigen worden betrokken om de juiste clausules ten aanzien van de commerciële en juridische risico’s op te stellen.

Routineproducten

Het derde kwadrant van de Kraljic-matrix betreft routineproducten. Routineproducten hebben over het algemeen een geringe waarde en prijswijzigingen hebben niet direct een grote invloed op het financieel resultaat van de organisatie. Zodoende is de financiële impact van routineproducten laag. Ook het toeleveringsrisico van routineproducten is laag. Er zijn veel alternatieven beschikbaar en deze zijn makkelijk verkrijgbaar. 

Voorbeelden van routineproducten:

• Catering
• Kantoorartikelen

Inkoopstrategie bij routineproducten

Creëer eenvoudige en efficiënte bestel- en administratie routines. Beperk het aantal leveranciers en werk met raamcontracten waarin alle diensten worden gebundeld en een vaste (lage) prijs wordt bepaald. 

Aanbevolen contractvorm voor routineproducten

Bij routineproducten wordt aanbevolen om gebruik te maken van een standaard overeenkomst (overeenkomst volgens een bepaald format) en de inkoopvoorwaarden. Indien aanpassingen worden gemaakt op de inkoopvoorwaarden, moeten de juridische aspecten worden gecontroleerd. 

Knelpuntproducten

Het vierde kwadrant van de Kraljic-matrix betreft knelpuntproducten. Knelpuntproducten zijn producten met een lage financiële impact, omdat de producten slechts een klein aandeel vertegenwoordigen van de inkoopomzet. Het toeleveringsrisico van knelpuntproducten is hoog, omdat er weinig leveranciers zijn of het product van een risicovolle, monopolistische markt komt. 

Voorbeelden van knelpuntproducten:

• Onderdelen van machines
• Specialistische kennis of opleiding

Inkoopstrategie bij knelpuntproducten

Zorg dat de toelevering wordt verzekerd door de leverancier. Het is verstandig om kosten te besparen door automatiseringen in het inkoopproces en volume-bestellingen te optimaliseren. 

Aanbevolen contractvorm voor knelpuntproducten 

Bij knelpuntproducten wordt er toegewerkt naar een maatwerkovereenkomst, waarbij met de enkele leveranciers die er zijn onderhandeld wordt.

Vond je dit artikel interessant of heb je nog vragen? Plaats een reactie hieronder.

Bronvermelding

NEVI. (2017, maart). Contractvormen en de Kraljic-matrix. https://nevi.nl/inkoop/inkoopkennis/contractvormen-en-de-kraljic-matrix 

NEVI. (2019). Inkoopproces publiek – deel 1 (Versie 7.0).

Citeer dit artikel:
Besselink, S. (2021, 6 mei). Kraljic-matrix: inkoopportfolio – Gedragvandeconsument.nl.